Fakat hala hayvanları olduğu gibi kabul edebildiğimizi söylerken de yine kendimizle çelişmekteyiz. Kendi türündekileri dahi olduğu gibi kabul edemeyen ve değiştirmeye çalışan insan, hayvana da aynı şeyi yapmıştır. Kendi dünyasına alıp evcilleştirmiş, öldüklerinde onlar için mezarlar dikmiştir, duygusal olarak bağ kurmuştur. Bu nedenle her canlı gibi insan da hem geniş hem de kendi dar açısına mahkumdur. Üstelik bütün bunları bir kenara bırakıp düşünürsek, insan merkezli bakış açısından bakmanın kötü bir yolmuş gibi gözükmesi de bu noktada neredeyse saçma derecesindedir. Çünkü yine aynı bakış açısı hayvanların öldürülmesini problem haline getirir –hayvanlar bunu sorun olarak görmezken bile-. Dahası bütün bu iyimser, yol bulucu tavrı bir kenara bıraksak dahi yaşamın değeri konusunda da insanların kendi yaşamlarını daha değerli olarak görmesinde bir problem yoktur. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi hayatta kalma savaşı devam etmektedir, yalnızca koşulları değişmiştir.

İnsanların değer kurucu ve kültür oluşturucu olduklarını söylemiştik. Din gibi daha çok değerleri ilgilendiren, kitleler tarafından hakikat ve kurallar olarak benimsenen kültür özelliklerimizden dolayı hayvanın insan için yaratıldığı, dolayısıyla da onların efendisi olduğumuz ve keyfimizce kullanabileceğimiz düşüncesinden bahsetmiyorum elbette -dinde de böyle kullanılmasa dahi dediğim gibi insanlar kültürlerini ve ahlaki değerlerini kendileri koyduklarından keyfi olarak bir yorum değiştirilmesiyle bu ve bunun gibi düşünceler sıkça karşımıza çıkmaktadır-.

Dolayısıyla yazdıklarımın bu noktada hayvanları sırf zevkimiz için öldürmemizin bir sorun olmadığını söylemediğimin anlaşılması gereklidir. Bahsettiğim husus çok daha hayati bir değere sahip olaylar çerçevesinde algılanmalıdır ve mümkün olduğunca değerlerden sıyrılıp göz önüne alınmalıdır. Günümüzde üretilen kozmetik markalarında yapılan hayvan deneylerinin sürdürülebilir olmasından bahsetmiyorum. Covid ve veba gibi insan hayatını tehdit eden olaylar burada kast edilen. Fakat bunun sonucunda vicdanımızın rahatlaması gibi bir durumun da söz konusu olmadığını düşünmekteyim. Alınan hayatın değerinin büyüklüğünün öneminden önce -her ne kadar insan yaşamı daha üst bir yerde bulunsa da- ortada bir hayat söz konusu olduğunu da unutmamalıyız.

Bu nedenle laboratuvar ortamlarında yetiştirilen hayvanların kullanımının diğer hayvanlara göre daha olası olduğu düşüncesini de bir nevi kendini kandırmak olarak görüyorum. Çünkü yetiştirilen hayvan daha önce kendi doğal ortamında bulunamamış olsa bile ve hatta hiç kendi gibi bir başka hayvanı görmemiş olsa bile onun da bir yaşama, cana sahip olduğu su götürmez bir gerçektir. İnsanlar ve hatta bazı hayvanlar kadar acıya karşı tepki veremeseler dahi tıpkı bizler gibi acı çekerler. Onlar üzerinde deney yapmamız ve bu yolla tedavi yolları bulabilmemizin nedeni de burada yatar. Ne kadar farklı olsak da benzer yanlarımız göz ardı edilemeyecek kadar çoktur. Bunun sonucunda bilimci aynı zamanda vicdani yükü de sırtlanır ve öyle ilerlemeye devam eder.

Bahsetmemiz gereken bir diğer mevzu da sadece tür farklılığına bağlanmamakla birlikte çoğunluğun refahının düşünülmesiyle hayvanlara uygulanan bu deneyler, yaşamın neye göre daha değerli olduğunun seçimiyle birlikte farklı olsa da insanlara da uygulanmaktadır. Şimdi anlattıklarıma farklı bir boyuttan bakabilmek için deneylerin içine insanları da sokalım. Çünkü tarihte hayvanlarla yapılan deneylere göre çok daha nadir olsa da insanlar üzerinde de deneyler yapılmıştır. Türün devamlılığı burada esas olandır ve topluca bir yok olmadansa belirli bir kısmın deneyler için kullanıldığı örnekler tarihte de karşımıza çıkmıştır. Ne yazık ki hayvanları bu deneylerde sadece kullanılıp atılabilen canlılar olarak gören insanlar ve bilimciler de vardır fakat benim değinmek istediğim yer çok daha farklı bir noktadır. Bu zalim ve kendini üstte görme düşüncesinin yanında elbette ki ırk farklılığından veya sınıflara ayrılmış topluluklarda, okuma düzeyinden tutup işlediği suçlara kadar hayatın değeri belli noktalarda değişmektedir. Hatta hayvanlara gösterilenden daha bile acımasız olan tutumlar insanlara gösterilmiştir.

Bu duruma bir anketten yola çıkarak örnek verebiliriz. İnsanlara karşılarında katil ve öğretmen olmak üzere iki kişi olduğunu ve yalnızca bunlardan birini öldürmek zorunda olduklarını sorduklarında büyük bir farkla çoğunluk katilin ölmesi gerektiğini söylemişlerdir. Burada da insanı veya canlıyı sırf canlı olduğu için değil onları değerleri ve yapıp etmeleriyle birlikte ele alırız.

Dolayısıyla bu durumda da deney yapmamız için hangisini seçmemiz gerektiğini söyleselerdi bize şayet yine katilin seçilmesi gerektiğini ve hatta ölmesi gerektiğini bile söyleyebilen insanların olacağına şüphem yok. Veyahut bütün bir insanlığın kurtulması için birkaç milyon insanın öleceğini söyleselerdi bunun da kabul edileceğini ve hatta farklı şekillerde olsa da tarihte kabul edildiğini düşünüyorum. Fakat şimdi esas konumuza dönersek anlatmak istediğim şey türün devamlılığı ve bunun için çabalamanın veya birkaç kişinin, canlının fedasının olunabilir bir durum olduğu.

Tekrardan belirtmek isterim ki burada bahsettiğim şey bazı canların daha değersiz bazılarının daha değerli olduğu veya umarsızca harcanabilir olduğu değildir. Her varlık ve can değerlidir ama daha büyük amaçlar için kullanıldığı ve kullanılmak zorunda bırakıldığı olmuştur. Aynı şekilde bu durum hayvanlarda da geçerlidir. Sürüler halinde yaşayan hayvanlarda da çoğunluğun refahı için bazıları geride bırakılır ve hatta açlık için yenildikleri dahi olmuştur. Tabi ki hayvanlardan daha gelişmiş olan insanlarda bu gibi aşırı ve ilkel yöntemleri görmeyiz ve görmemeliyiz fakat tema bakımından genel bir çerçevede ele alırsak hayatta kalmanın esas olduğu aşikardır.

Bu nedenle hayvanlar üzerinde deneyler yaptığımızda, değerlerimizden olabildiğince sıyrılıp her varlığı sadece cana sahip olduğu için değerli kabul ederek, saygı göstererek ve ona göre bir şema belirleyerek hayati mevzularda deneylerimizde kullanırsak doğru bir yola girebileceğimizi düşünmekteyim.