Kâtib Çelebi’nin Keşfü’z-Zunûn’da kaydettiği bin üç yüzden fazla tarih kitabı, Müslümanların bu ilmi ne kadar ileri götürdüklerini göstermesine karşın, tarih düşüncesi ve usûlüne dair çok az şey yazılmış görünmektedir. Bu konuda eser ortaya koyan başlıca isimler şunlardır: İbnü’n-Nedîm, İbn Haldûn, Kâfiyeci, Sehâvî, Suyûtî, Kâtib Çelebi, Taşköprüzâde Ahmed Efendi, M. Şemseddîn Günaltay, Fuat Sezgin, Abdülazîz ed-Dûrî.
Bu eserde, bu isimlerden dördü -İbn Haldûn, Kâfiyeci, Sehâvî ve Suyûtî- üzerinde durulmuş; düşünceleri ve eserleri, “İslâm düşüncesinde tarih tasavvuru ve usûlü” konusu etrafında tahlil edilmiştir.Üç bölümden oluşan kitabın birinci ve ikinci bölümlerinde, iki önemli isim –İbn Haldûn ve Kâfiyeci- etrafında geliştirilen tahlil ve tesbitlerle, konu bir temele oturtulmuştur. Üçüncü bölümde, dört önemli metne yer verilerek konunun anlaşılmasına çalışılmıştır. Eserde Batı tarih düşünceleri ve metodolojilerine de atıflar yapılarak, “Ana Hatlarıyla Batı Tarih Felsefesi” isimli makâle ile kısmî mukayese yoluna gidilmiştir.