Şemsettin Sami (1850 - 1904)

Şemsettin Sami, Tanzimat döneminde yaşamış ve eser vermiş çok yönlü bir aydındır. Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat’ı yazarak Türk edebiyatında roman türünün ilk örneğini vermiştir. Bu roman yeni bir türün, yeni bir geleneğin ilk adımıdır. Edebiyatın yanında dil çalışmalarına da ağırlık veren Şemsettin Sami, geniş kapsamlı ilk Türkçe sözlük olan, Kamus-i Türki’nin de yazarıdır.

Dil alanında katkıda bulunduğu faaliyetler ve ürettiği eserlerle Türkoloji’nin temellerini atan Şemsettin Sami, Kamusu’l Âlâm adındaki ilk Türkçe ansiklopediyi hazırlamıştır. Dil alanındaki çalışmalarını Türkçe ile sınırlamamış, Fransız dili için Kamus-ı Fransevî, Arapça için de Kamus-ı Arabî adlı sözlükleri hazırlamıştır. Aslen Arnavut olması, Latin ve Yunan harflerinin kullanıldığı ilk Arnavut alfabesini geliştirmesinde ve Arnavutça bir gramer kitabı çalışmasında bulunmasında etkili olmuştur. Aslen Arnavut olmasına ve Arnavut meseleleriyle ilgilenmesine rağmen Türkçeyi önemsemiş ve Osmanlı’nın modernleşmesini, Türkçenin gücünü kullanıp imparatorluğun ortak dili olarak belirlemesi gerekliliğini savunmuştur.

Şemsettin Sami, Osmanlıcılık akımının en güçlü temsilcilerinden biridir. Modern Türk milliyetçiliğinin savunucusu olan Şemsettin Sami, üç dilin birleşerek oluşturduğu bir karma haline gelen Türkçeye, Kamus-i Türkî ile hakkını vermiş ve Türkçenin bağımsızlığını kazanmasına fayda sağlamıştır. Türkçenin sadeleşmesi ve dile dahil edilecek yeni kelimelerin de Türkçeye uygunluğunun tartılması gerektiğini düşünmüştür. Dilin tam anlamıyla Türkçeleşmesi için gerektiğinde eski kaynaklara, Doğu Türkçesi ile yazılmış metinlere bakılabileceğini ifade etmiştir. İslamiyet ile sosyalizmi bir arada düşünen Şemsettin Sami aynı zamanda ciddi bir sosyalisttir. İnsanlığın kurtuluşu için sosyalizmi önemsemiştir. Komünizme ise tümden karşı bir tavır sergilemiştir.

Şemsettin Sami tüm özellikleriyle Tanzimat döneminin fikri hür aydınlarından biridir. Onun dile vermiş olduğu katkı yadsınamaz ve onun kadar katkı veren de oldukça azdır. Sanatı da aklını da bağlı olduğu toplumun ve konuştuğu, yazdığı dilin yararına kullanmıştır.

 

Bülten'e Üye Ol

Fihrist Kitap Çalışmalarından Haberdar Ol