Vatan Yahut Silistre, Namık Kemal’in en çok bilinen eserlerindendir. Türk edebiyatında tiyatro türünde verilmiş eserler arasında önemli bir yere sahip olan Vatan Yahut Silistre, 1872-1873 yılları arasında yazılmış ve ilk defa da bu tarihlerde sahnelenmiştir. Piyesi izleyen seyirciler, piyesten çok etkilenmiş ve galeyana gelerek tezahüratlarda bulunmaya başlamıştır. Bu durum bir kez daha yaşanmış ve oyunda sürekli olarak kendini tekrar eden murad kelimesi ile dönemin padişahı olan Sultan Abdülaziz’in yerine Murad Efendi’nin geçmesinin arzulandığı düşünülmüştür.

İbret gazetesinde Vatan Yahut Silistre ile ilgili sarayı kızdıracak bir dizi yazılar yayımlandı. Bu yayınların üzerine gazete kapatıldı, Namık Kemal ve arkadaşları tutuklandı. Piyesin halk üzerindeki etkisi ve yayınlar nedeniyle mahkeme yapılmadan sürgün kararı verildi. Namık Kemal, Magosa’ya giderken Vatan Yahut Silistre herhangi bir müdahale ile karşılaşmadan sahnelenmeye devam etti.

PİYESİN KONUSU

Vatan Yahut Silistre, 4 perdeden oluşur. Piyes, 1853-1856 tarihleri arasında gerçekleşen Kırım Harbi’ni konu almaktadır. Piyesin ana karakteri olan İslam Bey savaşa gönüllü olarak katılan kahraman bir Türk’tür. Savaşa giderken geride sevgilisi Zekiye’yi bırakır. Zekiye bu ayrılığa dayanamaz ve erkek kılığına girerek onun peşinden Silistre’ye gider.

Silistre’de tabya komutanı Sıtkı Bey’dir. Sıtkı Bey subaylık yıllarında infaz edilecek bir arkadaşını suçu olmadığına inandığı için infaz etmemiş ve ordudan atılmıştır. Daha sonrasında orduya yarar sağlayacağı düşünülerek geri alınmış ve rütbesini yükselterek orduda devam etmiştir. Sıtkı Bey aynı zamanda Zekiye’nin babasıdır. Ancak Zekiye onu öldü bilmektedir çünkü Sıtkı Bey ordudan ayrıldıktan sonra eve dönememiştir. Bu esnada İslam Bey, Zekiye’nin kolları arasında yaralanır ve onu tanır.

İslam Bey ve Zekiye omuz omuza çarpışırlar. Kahramanca direniş sonuç verir. Kuşatma kaldırılmıştır. Piyesin sonunda yıllardır ayrı kalan baba kız nihayetinde kavuşmuş olur. Sevdiği adamın peşinden savaşa giden Zekiye hem babasını bulur hem de sevdiği adamla mutlu bir hayata yelken açar.

Tiyatroyu halkı yönlendirmede etkili gören Namık Kemal, Vatan Yahut Silistre piyesinde vatani duyguları perçinlemeyi hedeflemiştir. Fedakarlıklarla örülü eserde İslam Bey, savaşa gitmek için sevdiğini geride bırakır, Zekiye sevdiğinden ayrı kalmamak için savaşa gider ve Sıtkı Bey ise ordudan ayrılışının ardından eve dönmeyerek ailesinden uzakta kalır ama tüm bunlar sonunda olumlu bir karşılık bulur.

Namık Kemal bu eserinde vatan sevgisini ve vatanı kurtarma gayesini ana temalar olarak belirlemiştir. Bugünden bakıldığında mübalağaya kaçtığı düşünülebilir ancak eser, dönemine göre değerlendirilmelidir çünkü Namık Kemal bu eseri kaleme aldığında vatan kurtarılmaya muhtaç haldedir. Eser bu yönüyle amacına hizmet etmektedir.